Білім алушылардың білім жетістіктерінің мониторингі
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 24 шілдедегі (2021 жылғы 8 қаңтардағы
өзгерістер және толықтырулармен) «Білім туралы» Заңының 55-бабының 4-тармағына
сәйкес Орта білім берудегі оқу жетістіктерін сырттай бағалау Бастауыш және негізгі орта
білім беру ұйымдарында білім алушылардың білім жетістіктерінің мониторингі (бұдан әрі
– ББЖМ) болып өзгертілді.
Бастауыш және негізгі орта білім беру ұйымдарында ББЖМ білім беру ұйымдарынан
тәуелсіз, оқыту сапасын жүйелі бақылау, бастауыш және негізгі орта білім берудің
мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына сәйкестігін бағалау мақсатында жүзеге
асырылады.
ББЖМ әдістемелік көмек көрсету және білім беру сапасын қамтамасыз ету жөнінде
ұсынымдар әзірлей отырып, дайындық пен өткізуді, тестілеу нәтижелерін өңдеу мен
жүйелі талдауды қамтиды.
ББЖМ 4-сыныптарда кешенді тестілеу нысанында ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды (бұдан әрі – АКТ) қолдана отырып, оқыту тілінде функционалдық
сауаттылықтың үш бағыты: оқу сауаттылығы, математикалық сауаттылық,
жаратылыстану-ғылыми сауаттылық бойынша жүргізіледі.
4-сынып оқушыларына арналған тесттің құрылымы:
Оқу сауаттылығы – 10 тест тапсырмасы;
Математикалық сауаттылық – 12 тест тапсырмасы;
Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық – 8 тест тапсырмасы.
Тест тапсырмаларының формасы: бір дұрыс жауапты таңдауға арналған.
Тестті орындау уақыты – 75 минут (1 сағат 15 минут).
Максималды балл – 30.
ББЖМ 9-сыныптарда кешенді тестілеу нысанында АКТ қолдана отырып,
функционалдық сауаттылықтың үш бағыты: математикалық сауаттылық, жаратылыстануғылыми сауаттылық, оқу сауаттылығы (орыс, қазақ және ағылшын тілдерінде мәтіндер)
бойынша жүргізіледі.
9-сынып оқушыларына арналған тесттің құрылымы:
Оқу сауаттылығы (қазақ тілі, орыс тілі, ағылшын тілі), әр тіл бойынша 10 тест
тапсырмасы, барлығы 30 тест тапсырмасы;
Математикалық сауаттылық – 13 тест тапсырмасы;
Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық (физика, химия, биология, география), әр пән
бойынша 8 тест тапсырмасы, барлығы 32 тест тапсырмасы.
Тест тапсырмаларының формасы: бір дұрыс жауапты таңдауға арналған.
Тестті орындау уақыты – 150 минут (2 сағат 30 минут).
Максималды балл – 75.
Білім алушылардың білім жетістіктеріне мониторинг жүргізу қағидалары
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Осы Білім алушылардың білім жетістіктеріне мониторинг
жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі
Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 5-бабының 12) тармақшасына сәйкес
әзірленді және бастауыш және негізгі орта білім, техникалық және кәсіптік, орта
білімнен кейінгі білім беру деңгейінде білім алушылардың білім жетістіктеріне
мониторинг жүргізу тәртібін айқындайды.
2. Білім алушылардың білім жетістіктерінің мониторингі (бұдан әрі – ББЖМ) білім
беру ұйымдарынан тәуелсіз Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің
2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығымен (Қазақстан Республикасының нормативтік
құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17769 болып тіркелген) бекітілген
тиісті білім беру деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына (бұдан әрі –
МЖБС) сәйкес білім алушылардың білім сапасын жүйелі бақылау болып табылады.
ББЖМ кейіннен әдістемелік көмек көрсете отырып және білім беру сапасын қамтамасыз
ету жөнінде ұсынымдар әзірлей отырып, тестілеу нәтижелерін дайындауды және
жүргізуді, өңдеуді және жүйелі талдауды қамтиды.
3. Бастауыш, негізгі орта білім беру ұйымдарында ББЖМ МЖБС талаптарына сәйкес
білім алушылардың білім сапасын бағалау мақсатында жүргізіледі.
4. Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында ББЖМ
МЖБС талаптарына сәйкес жалпы білім беретін пәндерді және (немесе) кәсіптік
модульдерді немесе жалпы кәсіптік, арнайы пәндерді меңгеру нәтижелерін анықтау
мақсатында жүзеге асырылады.
5. Қағидалар меншік нысанына, ведомстволық бағыныстылығына, түріне қарамастан,
орта (бастауыш, негізгі орта), техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру
ұйымдарына қолданылады.
2-тарау. Білім алушылардың білім жетістіктеріне мониторинг жүргізу тәртібі
6. Бастауыш және негізгі орта білім беру ұйымдарында ББЖМ Заңның 55-
бабының 4-тармағына сәйкес 4 және 9-сынып білім алушыларының арасында
жүргізіледі.
7. ББЖМ 4-сыныптарда кешенді тестілеу нысанында ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды (бұдан әрі – АКТ) қолдана отырып, оқыту тілінде үш бағыт (оқу
сауаттылығы, математикалық сауаттылық, жаратылыстану-ғылыми сауаттылық)
бойынша жүргізіледі.
8. ББЖМ 9-сыныптарда кешенді тестілеу нысанында АКТ қолдана отырып, оқыту
тілінде екі бағыт (математикалық сауаттылық, жаратылыстану-ғылыми сауаттылық)
бойынша, үш тілде (орыс, қазақ және ағылшын) бір бағыт (оқу сауаттылығы) бойынша
жүргізіледі.
9. Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында ББЖМ
Заңның 55-бабының 4-тармағына сәйкес жалпы білім беретін пәндер бойынша екінші
курс және (немесе) кәсіптік модульдер немесе жалпы кәсіптік, арнайы пәндер бойынша
үшінші курс білім алушыларының арасында жүргізіледі.
10. ББЖМ техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында
кешенді тестілеу нысанында АКТ қолдана отырып, оқыту тілінде жүргізіледі.
11. Тестілеу жыл сайын сәуір айында тестіленушілер оқитын орта білім беру
ұйымдарының базасында және қараша айында техникалық және кәсіптік, орта білімнен
кейінгі білім беру ұйымдарының базасында өткізіледі.
12. ББЖМ-ға үйде (денсаулық жағдайы бойынша) немесе ұзақ уақыт емдеуді қажет
ететін балаларға арналған санаторийлік үлгідегі сауықтыру мекемелерінде білім
алушылардан, сондай-ақ тестілеу кезінде объективті себептермен (денсаулық жағдайы
бойынша, жақын туыстары қайтыс болған жағдайда, жарыстар мен олимпиадаларға
қатысуына байланысты) қатыспаған адамдардан басқа осы Қағидалардың 6 және 9-
тармақтарында көрсетілген білім алушылар қатысады.
13. Білім беру саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган)
қатысушылар мен жұршылықты іс-шараға дайындық жұмыстары мен өткізілуі туралы
бір ай бұрын хабардар етеді.
14. ББЖМ жүргізілетін орта (бастауыш, негізгі орта), техникалық және кәсіптік, орта
білімнен кейінгі білім беру ұйымдарының тізбесін жыл сайын Заңның 55-бабының 6-
тармағына сәйкес уәкілетті орган айқындайды. Білім беру ұйымдары мынадай
параметрлер бойынша іріктеледі:
- аумақтық тиістілігі (қала, ауыл);
- жалпы білім беретін мекемелердің түрлері (жалпы білім беретін мектеп, лицей,
гимназия, мектеп-гимназия, мектеп-лицей);
- білім алушылар контингенті;
- оқыту тілі (қазақ/орыс);
- білім беру ұйымдарының қатысу пайызы (25%).
Жыл сайын бұл саннан өткен оқу жылдары ББЖМ-ға қатысқан білім беру ұйымдары
алынып тасталады.
Білім беру ұйымдарын іріктеу оларды кездейсоқ іріктеу үшін бағдарламалық
қамтамасыз етуге қалыптастырылған жұмыс тізімін жүктеу нәтижесінде жүзеге
асырылады.
15. Шектеу іс-шаралары, төтенше жағдай енгізілген, белгілі бір аумақта әлеуметтік,
табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған жағдайда уәкілетті
орган Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің, Қазақстан
Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің шешімі немесе облыстардың, НұрСұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының білім басқармаларының ұсыныстары негізінде
ББЖМ-ны өткізбеу туралы шешім қабылдайды.
16. Тестілеу тапсырмаларының санын, мазмұны мен нысанын, сондай-ақ тестілеуге
бөлінетін сағат санын МЖБС-ға сәйкес тест спецификациясы айқындайды.
Тест спецификациясын "Ұлттық тестілеу орталығы" республикалық мемлекеттік
қазыналық кәсіпорны (бұдан әрі – ҰТО) әзірлейді.
17. Білім беру ұйымдарында ББЖМ-ны ұйымдастыру және өткізу үшін уәкілетті
орган Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің уәкілетті өкілдерінің
тізімін бекітеді, оның құрамына облыстық, аудандық білім беруді басқару органдарының
өкілдері (жауаптылары), Білім және ғылым саласында сапаны қамтамасыз ету
комитетінің Білім саласында сапаны қамтамасыз ету жөніндегі аумақтық
департаменттерінің өкілдері (бұдан әрі – Министрліктің уәкілетті өкілдер) кіреді.
18. Білім беру ұйымдарында ББЖМ жүргізу қағидаларының сақталуын бақылауды
Министрліктің уәкілетті өкілдері жүзеге асырады.
19. Тестілеу басталғанға дейін Министрліктің уәкілетті өкілі компьютерлік
аудиториялардың дайындығын тексереді және тестіленушінің жеке коды бар отырғызу
парақтары бойынша тестіленушілерді сәйкестендіруді білім беру ұйымы ұсынған білім
алушылардың тізіміне сәйкес жүзеге асырады.
Тестілеу басталар алдында тестіленушіге сілтеме мен веб-қосымшаға авторизациялау
параметрлері беріледі (логин және пароль).
Министрліктің уәкілетті өкілі білім алушыларға ББЖМ-ны жүргізу тәртібі бойынша
түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.
20. Тестілеу өткізу кезінде білім алушыларға сөйлесуге, қағаз, электрондық және өзге
де тасымалдағыштардағы ақпараттарды пайдалануға тыйым салынады.
Тестілеуден өту кезінде калькуляторды, анықтамалық әдебиетті (Менделеев кестесі
мен тұздардың ерігіштігі кестесінен басқа), электрондық жазба кітапшаларын және
қабылдайтын-беретін электрондық құрылғыларды (оның ішінде мобильді телефондар
мен өзге де электрондық жабдықтарды) пайдалануға рұқсат етілмейді.
Тестіленуші осы Қағидаларды бұзған жағдайда Министрліктің уәкілетті өкілі
тестіленушіні аудиториядан шығару туралы шешім қабылдап, осы Қағидаларға 1-
қосымшаға сәйкес тыйым салынған заттың тәркіленуі және тестіленушіні аудиториядан
шығару туралы акт жасайды, тестіленушінің нәтижелері жойылады.
21. Бөгде адам анықталған жағдайда Министрліктің уәкілетті өкілі осы
Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес тестілеуге кіргізу немесе тестілеу өткізу кезінде бөгде
адамды анықтау актісін жасайды.
22. Тестілеу уақытында аудиторияға Министрліктің уәкілетті өкілі мен ұйым
басшысы ғана кіреді.
23.Тестілеу өткізу кезінде білім алушыларға Министрліктің уәкілетті өкілінің
рұқсатынсыз аудиториядан шығуға жол берілмейді.
24. Тестілеу аяқталған соң білім алушылардың нәтижелері компьютердің экранына
шығарылады.
25. ББЖМ жүргізілгеннен кейін білім беру қызметтеріне қанағаттану деңгейін
анықтау үшін орта білім беру, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім
беру ұйымдарының тестіленушілері мен педагогтері арасында жасырын сауалнама
жүргізіледі.
26. ҰТО уәкілетті орган белгілеген мерзімде тестілеу рәсімін бағдарламалық және
техникалық қамтамасыз етеді және ББЖМ нәтижелерін статистикалық өңдеуді жүзеге
асырады.
27. ББЖМ нәтижелері білім беру ұйымдарының назарына ол аяқталған күннен кейін
үш жұмыс күні ішінде жеткізіледі және құқықтық салдары болмайды.
28. ББЖМ нәтижелері туралы ақпарат уәкілетті органның интернет-ресурсында
орналастырылады.
29. ББЖМ нәтижелері бойынша уәкілетті орган білім беру ұйымдарына ол аяқталған
күннен кейін үш ай ішінде ББЖМ нәтижелерінің кешенді талдауын, "Ы. Алтынсарин
атындағы Ұлттық білім академиясы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық
мемлекеттік кәсіпорны дайындаған әдістемелік ұсынымдарды жолдайды.
30. Уәкілетті орган рейтингтік зерттеулер жүргізетін ұйымдардың пайдалануы және
Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесінің жай-күйі мен дамуы туралы Ұлттық
баяндамаға енгізу үшін білім беру саласындағы ағымдағы ахуалды бағалауды көрсететін
талдамалық есепті қалыптастырады.
http://www.testcenter.kz/shkolnikam/modo.php
https://ustudy.kz/test-for-school/
